6 ข้อเข้าใจโรค ฝีดาษลิง ติดเชื้อได้อย่างไร มีวัคซีนป้องกันหรือยัง?

อัปเดตล่าสุด! เกี่ยวกับ ฝีดาษลิง ในประเทศไทย นพ.ธเรศ กรัษนัยรวิวงค์ อธิบดีกรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข เผยว่า ได้รับรายงานการเสียชีวิตของผู้ป่วยโรคฝีดาษวานร (ฝีดาษลิง) จากสถาบันบำราศนราดูร จึงส่งทีมปฏิบัติการลงพื้นที่เข้าไปตรวจสอบ พบว่า ผู้เสียชีวิตเป็นเพศชาย อายุ 34 ปี มีประวัติเป็นไข้ ปวดศีรษะ คัน มีผื่น และตุ่มขึ้นบริเวณผิวหนังตามส่วนต่างๆ ของร่างกาย ตั้งแต่วันที่ 3 ก.ค.66 และเข้ารับการรักษาที่โรงพยาบาลเอกชนแห่งหนึ่ง ใน จ.ชลบุรี และเสียชีวิตในคืนวันที่ 11 ส.ค.66

สรุปข้อมูล โรคฝีดาษลิง คืออะไร ติดกันได้อย่างไร อันตรายแค่ไหน มีวัคซีนรักษาหรือยัง เป็นแล้วจะรักษาได้อย่างไร มาให้ได้อ่านเพื่อเป็นแนวทางในการป้องกันและจะได้ไม่ตื่นตระหนก

ที่มาของ โรคฝีดาษลิง (Monkeypox)

โรคฝีดาษลิง (หรือโรคฝีดาษวานร) คล้ายกับไข้ทรพิษแต่รุนแรงน้อยกว่า ถูกค้นพบครั้งแรกในโลกเมื่อปี พ.ศ. 2501 จากลิงที่ป่วย จึงถูกเรียกว่า โรคฝีดาษลิง พบการติดเชื้อในคนเป็นครั้งแรกในปี พ.ศ. 2513 ที่ประเทศคองโก โดยมักพบการติดเชื้อในประเทศแถบอัฟริกากลางและอัฟริกาตะวันตก ปัจจุบันมีรายงานการเกิดเชื้อไวรัสฝีดาษลิง 2 สายพันธุ์ ได้แก่ สายพันธุ์อัฟริกากลาง และสายพันธุ์อัฟริกาตะวันตก ซึ่งสายพันธุ์อัฟริกากลางเป็นสายพันธุ์ที่มีการรายงานการติดต่อจากคนสู่คน

ภาพจาก : Dr Graham Beards

1. โรคฝีดาษลิง เกิดจากอะไร?

โรคฝีดาษลิง เกิดจาก ไวรัสฝีดาษลิง ซึ่งอยู่ในตระกูลเดียวกันกับ เชื้อไวรัสโรคฝีดาษ หรือไข้ทรพิษ แต่มีความรุนแรงน้อยกว่า ส่วนใหญ่จะพบเชื้อนี้ในพื้นที่ห่างไกล ประเทศทางตอนกลางและตะวันตกของทวีปแอฟริกา ใกล้บริเวณป่าดิบชื้น พบได้ในสัตว์หลายชนิด โดยเฉพาะสัตว์ตระกูลลิง และสัตว์ฟันแทะหลายชนิด เช่น หนู กระรอก กระต่าย เป็นต้น สัตว์ป่าและสัตว์เลี้ยงรวมถึงคนก็อาจติดเชื้อได้

ภาพจาก : REUTERS

2.การติดเชื้อ – สัตว์สู่คน และ จากคนสู่คน

ข้อมูลจาก bbc เผยว่า ผู้เชี่ยวชาญระบุ โรคฝีดาษลิง (Monkeypox) มีความเสี่ยงในการติดเชื้อต่ำ โดยไวรัสชนิดนี้จะแพร่เชื้อโดยเข้าสู่ร่างกายผ่านทางรอยแตกบนผิวหนัง ระบบทางเดินหายใจ หรือ ผ่านทางตา จมูก หรือปาก

ทั้งนี้ คนสามารถติดโรคฝีดาษลิงนี้ได้จากการสัมผัสโดยตรงกับเลือด สารคัดหลั่ง หรือตุ่มหนองของสัตว์ที่ติดเชื้อ จากการถูกสัตว์ที่มีเชื้อกัด การกินเนื้อสัตว์ที่ปรุงไม่สุก สัมผัสกับวัตถุที่ปนเปื้อนไวรัสชนิดนี้ อย่างผ้าปูที่นอนและเสื้อผ้า เป็นต้น โอกาสจากการแพร่เชื้อจากคนสู่คนมีโอกาสเกิดขึ้นจากการสัมผัสใกล้ชิดแต่ก็น้อยมากที่จะแพร่จากคนสู่คนได้

สรุปการติดเชื้อจาก สัตว์สู่คน และ จากคนสู่คน

สัตว์สู่คน : ติดต่อได้จากสัตว์กัดแทะทุกชนิด จากการสัมผัสโดยตรงกับเลือด สารคัดหลั่ง น้ำหนอง ตุ่มหนองของสัตว์ ผื่นสัตว์ การถูกสัตว์ติดเชื้อกัดหรือข่วน การรับประทานอาหารที่มีเนื้อสัตว์ติดเชื้อและปรุงไม่สุก
คนสู่คน : สัมผัสโดยตรงกับสารคัดหลั่งอย่างไอ จาม ผื่น ตุ่มหนอง น้ำหนอง, สิ่งของที่ปนเปื้อนเชื้อของผู้ป่วย ซึ่งมักมาจากการใช้ของร่วมกันกับผู้ป่วย, การกอดจูบ การมีเพศสัมพันธ์กับผู้ที่ติดเชื้อ และ ติดต่อจากแม่สู่ลูกในครรภ์

โดยผู้ป่วยจะสามารถแพร่กระจายเชื้อได้ตั้งแต่มีไข้ และหมดระยะในการแพร่กระจายให้ผู้อื่หลังตุ่มหนองแตกและแผลแห้งดีแล้ว

3.อาการ โรคฝีดาษลิง

หากได้รับเชื้อ ร่างกายจะแสดงอาการหลังติดประมาณ 12 วัน โดยมีอาการดังนี้เบื้องต้น
มีไข้ มีอาการหนาวสั่น
ปวดหัว ปวดหลัง ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ
เจ็บคอ บวก อ่อนเพลีย อาการซึมเซา
บางรายอาจเกิดผื่นขึ้นเมื่อไข้ลดลง โดยผื่นจะขึ้นบนหน้าก่อนและลามไปส่วนอื่นๆ ในร่างกาย เช่น ฝ่ามือและฝ่าเท้า ผื่นจะมีอาการระคายเคืองรุนแรง กลายเป็นตุ่มหนอง เป็นสะเก็ดแล้วหลุดออกมา อาจทำให้เกิดแผลเป็น
อาการป่วยจะเป็นประมาณ 2-4 สัปดาห์ ส่วนใหญ่จะหายจากโรคเองได้

4.ฝีดาษลิง อันตรายแค่ไหน?

อาการของโรคฝีดาษลิงรุนแรงน้อยกว่าโรคฝีดาษคน (smallpox) แต่ก็ทำให้เสียชีวิตได้ ส่วนใหญ่ผู้ที่ติดเชื้อจะมีอาการไม่รุนแรง บางครั้งอาจพบว่าอาการคล้ายกับโรคอีสุกอีใส (chickenpox) และสามารถหายเองได้ แต่ก็มีรายงานว่ามีผู้ป่วยอาการรุนแรงได้ในบางกรณี จนบางรายเสียชีวิต แต่ผู้ที่เสียชีวิตมักจะมีโรคอื่นร่วมด้วยอยู่แล้ว เช่น คนป่วยเป็น HIV อยู่แล้ว และเป็นผู้สูงวัยอายุมาก

ภาพจาก : REUTERS

5.มีวัคซีนป้องกันฝีดาษลิงหรือยัง?

ข้อมูลจาก โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย เผยว่า ปัจจุบันมีการพัฒนาวัคซีนที่สามารถป้องกันฝีดาษและฝีดาษลิงรุ่นที่ 3 ซึ่งลดผลข้างเคียงจากวัคซีนรุ่นเก่า ได้รับการรับรองให้ใช้ในยุโรป และอเมริกา ในปี พ.ศ. 2562 คือวัคซีน MVA-BN(modified vaccinia Ankara-Bavarian Nordic) โดยการนำไวรัสวัคซีเนียมาทำให้อ่อนฤทธิ์ลงจนไม่สามารถแบ่งตัวได้มีความปลอดภัยมากขึ้น

ใครควรฉีดวัคซีนป้องกันฝีดาษลิง?

ผู้ที่มีความเสี่ยงสูงที่จะได้รับเชื้อ ได้แก่ ผู้ทำงานในห้องปฏิบัติการที่เกี่ยวข้องกับการตรวจหาฝีดาษลิง และบุคลากรทางการแพทย์ที่ดูแลผู้ป่วย
ผู้ที่สัมผัสกับผู้ป่วยฝีดาษลิงที่ได้รับการยืนยันโดยควรได้รับภายใน 4 วันหลังสัมผัสเพื่อป้องกันการติดเชื้อ แต่สามารถได้รับวัคซีนได้ภายใน 2 สัปดาห์ หลังสัมผัสเชื้อเพื่อลดความรุนแรงของอาการป่วย

สถานการณ์ในไทย ฝีดาษวานร

โรคฝีดาษวานร เป็นโรคติดต่ออุบัติใหม่ของประเทศไทย ข้อมูล ณ วันที่ 8 สิงหาคม 2566 มีรายงานผู้ป่วยรวม 189 รายในไทย เป็นสัญชาติไทย 161 ราย ชาวต่างชาติ 28 ราย มีแนวโน้มระบาดเพิ่มขึ้น ซึ่งระยะแรกพบผู้ป่วยในพื้นที่กรุงเทพมหานคร ปริมณฑล ก่อนแพร่ไปจังหวัดอื่น โดยฝีดาษวานรรายใหม่เป็นผู้ติดเชื้อเอชไอวีเกือบครึ่งหนึ่ง จำนวน 82 ราย (ร้อยละ 43) ซึ่งผู้ป่วยกลุ่มนี้ภูมิคุ้มกันบกพร่องอยู่แล้ว มักมีการติดเชื้อฉวยโอกาสอื่นร่วมด้วยได้ง่าย ทำให้เกิดอาการรุนแรงจนเสียชีวิต ปัจจัยเสี่ยงหลักคือการมีเพศสัมพันธ์กับคนแปลกหน้าที่ไม่รู้จักที่เป็นผู้ติดเชื้อฝีดาษวานร โดยประเทศไทยได้รับมอบยาต้านไวรัสชื่อ Tecovirimat (หรือ TPOXX) จำนวนหนึ่งจากองค์การอนามัยโลกมาใช้รักษาผู้ป่วยฝีดาษวานรที่มีอาการมากที่อาจเกิดภาวะแทรกซ้อน และจะต้องมีการวัดประสิทธิผลของยานี้ไปพร้อมกัน

อัปเดตล่าสุด! นพ.ธเรศ กรัษนัยรวิวงค์ อธิบดีกรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข เผยว่า ได้รับรายงานการเสียชีวิตของผู้ป่วยโรคฝีดาษวานร (ฝีดาษลิง) จากสถาบันบำราศนราดูร จึงส่งทีมปฏิบัติการลงพื้นที่เข้าไปตรวจสอบ

พบว่า ผู้เสียชีวิตเป็นเพศชาย อายุ 34 ปี มีประวัติเป็นไข้ ปวดศีรษะ คัน มีผื่น และตุ่มขึ้นบริเวณผิวหนังตามส่วนต่างๆ ของร่างกาย ตั้งแต่วันที่ 3 ก.ค.66 และเข้ารับการรักษาที่โรงพยาบาลเอกชนแห่งหนึ่ง ใน จ.ชลบุรี

11 ก.ค.66 แพทย์ตรวจพบสารพันธุกรรมของไวรัสฝีดาษลิง การติดเชื้อเอชไอวี และเชื้อซิฟิลิส ต่อมาผู้ป่วยมีอาการเจ็บคอและตรวจพบภาวะติดเชื้อรา ซึ่งเป็นโรคติดเชื้อฉวยโอกาสของเอชไอวี ส่วนบริเวณผิวหนังมีผื่นแผลจากโรคฝีดาษลิงกระจายทั่วตัว ซึ่งหลังได้รับการรักษาจนครบ 4 สัปดาห์ แพทย์อนุญาตให้กลับบ้านได้

9 ส.ค.66 ผู้ป่วยมีอาการอ่อนเพลีย หายใจลำบาก ญาติจึงนำผู้ป่วยมารับการรักษาที่สถาบันบำราศนราดูร ตรวจพบว่ามีผื่นจากโรคฝีดาษลิงกระจายทั่วตัว มีการตายของเนื้อเยื่อที่จมูก และคอเป็นบริเวณกว้าง มีการติดเชื้อแทรกซ้อนที่แขน ขา มีภาวะปอดอักเสบ และอาการสมองอักเสบ ผลตรวจเม็ดเลือดขาวของเขา แสดงให้เห็นว่าภูมิคุ้มกันบกพร่องรุนแรง แพทย์ได้ให้ยาต้านไวรัสฝีดาษลิง และยาปฏิชีวนะร่วมด้วย ต่อมาผู้ป่วยอาการทรุดลง และเสียชีวิตในคืนวันที่ 11 ส.ค.66

6.วิธีป้องกันโรคฝีดาษลิง

ขอให้ประชาชนติดตามข่าวสารอย่างใกล้ชิด หากต้องเดินทางไปยังประเทศที่พบผู้ป่วยฝีดาษลิง ควรระมัดระวัง ดังนี้

หลีกเลี่ยงการสัมผัสสัตว์พาหะ ได้แก่ สัตว์ฟันแทะ เช่น หนู กระรอก และสัตว์ตระกูลไพรเมต เช่น ลิง ยังไม่มีรายงานพบเชื้อในสัตว์เหล่านี้ในประเทศไทย แต่หากมีการสัมผัสสัตว์ให้รีบล้างมือด้วยสบู่และน้ำสะอาด แ
หลังจากเดินทางกลับจากประเทศที่มีการระบาดของโรคฝีดาษลิง ให้สังเกตอาการ หากพบมีความผิดปกติ เช่น มีไข้ มีตุ่มผื่นที่ใบหน้า แขน และขา ให้รีบพบแพทย์ทันที พร้อมทั้งแจ้งประวัติการเดินทาง
หมั่นล้างมือด้วยสบู่หรือเจลแอลกอฮอล์บ่อย ๆ แยกของใช้ส่วนตัวทุกชนิดไม่ใช้ร่วมกับผู้อื่น หลีกเลี่ยงการใช้มือสัมผัสใบหน้า ตา จมูก ปาก กินอาหารปรุงสุก เป็นต้น
หลีกเลี่ยงการสัมผัสสารคัดหลั่ง บาดแผล เลือดน้ำเหลืองของสัตว์ หรือกินเนื้อสัตว์ติดเชื้อที่ปรุงไม่สุก
หลีกเลี่ยงการสัมผัสสารคัดหลั่ง เช่น น้ำลาย ละอองฝอย หรือน้ำเหลืองจากผู้ที่สงสัยป่วยหรือมีประวัติเสี่ยง

การแพร่เชื้อจากคนสู่คน แม้มีโอกาสน้อย แต่อาจเกิดขึ้นได้จากการสัมผัสใกล้ชิดกับผู้ป่วยผ่านทางสารคัดหลั่ง จากทางเดินหายใจ หรือผิวหนังที่เป็นตุ่ม

สำหรับประเทศไทย ประชากรไทยที่เกิดก่อนปี 2523 จะได้รับการปลูกฝี ซึ่งถือว่าได้รับวัคซีนฝีดาษในคนเรียบร้อยแล้ว แต่ประชาชนที่เกิดหลังปี 2523 ไม่มีการปลูกฝีสำหรับป้องกันโรคฝีดาษ ดังนั้นต้องใช้วิธีป้องกันโรคเท่านั้น องค์การอนามัยโลกและกรมควบคุมโรคของประเทศไทย มีคำแนะนำให้ประชาชนป้องกันตัวเองตามมาตราการที่ได้กล่าวไป และแม้จะเป็นโรคที่มีโอกาสติดต่อน้อย แต่ก็ควรเฝ้าระวังและติดตามข่าวสารการระบาดอย่างใกล้ชิด

หากมีข้อสงสัย หรือต้องการคำแนะนำในการปฏิบัติตนสามารถสอบถามข้อมูลได้ที่สายด่วนกรมควบคุมโรค โทร 1422

อ้างอิงข้อมูลจาก