ทีมอาจารย์จากภาควิชาปรสิตวิทยา คณะแพทยศาสตร์ มช. เตือนภัย “Naegleria fowleri” หรือ “อะมีบากินสมอง” เชื้อปรสิตที่พบในแหล่งน้ำจืดทั่วโลก รวมถึงประเทศไทย ซึ่งสามารถเข้าสู่ร่างกายทางโพรงจมูกและทำให้เยื่อหุ้มสมองอักเสบรุนแรง โดยมีอัตราการเสียชีวิตสูงมากแม้พบได้น้อย
เชื้อ Naegleria fowleri คืออะไร?
- เป็นอะมีบาเซลล์เดียวที่อยู่ในแหล่งน้ำจืดทั่วโลก เช่น แม่น้ำ น้ำตก สระว่ายน้ำที่ไม่สะอาด หรือแม้แต่น้ำประปาที่พักในถัง
- เชื้อนี้ ไม่พบในน้ำทะเล เพราะสภาพแวดล้อมไม่เหมาะกับการเจริญเติบโตของมัน
- ยังไม่มี “ยารักษาเฉพาะ” และการรักษามักเป็นแบบประคับประคอง
เคสในประเทศไทย : ตัวเลขน้อย แต่ร้ายแรง
- ตั้งแต่ปี 2525–2564: พบผู้ป่วย 17 ราย เสียชีวิต 14 ราย คิดเป็นอัตราการเสียชีวิตสูงถึง 82%
- ปี 2565: ชาวเกาหลีใต้ที่พำนักในไทย 4 เดือน กลับประเทศแล้วเสียชีวิตจากการติดเชื้อ Naegleria fowleri หลังแพทย์วินิจฉัยว่าเป็น “อะมีบากินสมอง”
อย่างไรก็ตามแม้โรคนี้พบได้ไม่บ่อย แต่มีความรุนแรงสูงมากและมักเสียชีวิตภายใน 1–2 สัปดาห์หลังเริ่มแสดงอาการ
เส้นทางการติดเชื้อเข้าสู่ร่างกาย
- เชื้อเข้าสู่ร่างกาย ทางโพรงจมูก จากการล้างจมูกหรือว่ายน้ำในแหล่งน้ำที่มีการปนเปื้อน
- มันจะไต่ผ่านเส้นประสาทรับกลิ่นไปยังสมอง ก่อให้เกิด เยื่อหุ้มสมองอักเสบขั้นรุนแรง
ใครเสี่ยงติดเชื้อ?
- ผู้ที่ว่ายน้ำในคลอง บึง น้ำตก หรือสระน้ำที่ไม่ได้มาตรฐาน
- ผู้ที่ล้างโพรงจมูกด้วยน้ำจากถังพักที่ไม่ได้ฆ่าเชื้อหรือมีระบบท่อรั่วซึม
- สวนน้ำหรือกิจกรรมเล่นน้ำที่ไม่ได้รับการควบคุมคุณภาพ
น้ำประปาปลอดภัยหรือไม่?
- น้ำประปาที่ผ่านระบบมาตรฐานถือว่าปลอดภัย
- แต่ถ้าเป็นน้ำจากถังพักอาจมีการปนเปื้อน หากระบบท่อรั่วหรือคลอรีนลดลงก็ไม่ปลอดภัย
- ไม่ควรใช้น้ำประปาล้างโพรงจมูกโดยตรง
อาการติดเชื้อที่ควรรู้
- ระยะแรก: ปวดหัว มีไข้ คลื่นไส้ อาเจียน
- ระยะลุกลาม: คอแข็ง สับสน ชัก สูญเสียสมดุลการเคลื่อนไหว
- ระยะอันตราย: สมองอักเสบขั้นรุนแรง เสียชีวิตภายใน 1–2 สัปดาห์หากไม่ได้รับการวินิจฉัยและรักษาทันท่วงที นำไปสู่การเสียชีวิตอย่างรวดเร็ว
ทั้งนี้การแจ้งประวัติว่าเคยเล่นน้ำหรือล้างจมูกช่วยแพทย์วินิจฉัยโรคได้เร็วขึ้น ความเสี่ยงที่ควรระวัง
วิธีป้องกันตัวอย่างถูกวิธี
- หลีกเลี่ยงการล้างจมูกด้วยน้ำประปา หรือน้ำจากถังพัก แนะนำใช้ “น้ำเกลือปราศจากเชื้อ” หรือ “ต้มน้ำจนเดือด” แล้วปล่อยให้เย็นก่อนใช้ หลีกเลี่ยงใช้
- ให้สวมที่หนีบจมูก เมื่อเล่นน้ำธรรมชาติหรือแหล่งที่ไม่แน่ใจคุณภาพ
- หากสำลักน้ำ หรือหากน้ำเข้าจมูก ให้รีบสั่งน้ำมูกออกทันที เพื่อป้องกันการเดินทางของเชื้อผ่านโพรงจมูก
- ใช้ขวดน้ำเกลือ ปราศจากเชื้อแบบใช้ครั้งเดียว เพื่อความปลอดภัย และหลีกเลี่ยงการใช้ซ้ำ
“น้ำใสไม่ใช่ปลอดภัยเสมอไป การป้องกันไว้ก่อนคือทางเลือกที่ดีที่สุด”
ขอบคุณข้อมูลจาก : ผศ.ดร.สงบ สนิท อาจารย์ประจำภาควิชาปรสิตวิทยา , ผศ.ดร.ขวัญกมล ลิ้มโสภาธรรม อาจารย์ประจำภาควิชาปรสิตวิทยา ,นพ.เควิน เจริญวิไลศิริ แพทย์ใช้ทุนประจำภาควิชาปรสิตวิทยา และ น.ส.ณัฏฐริณีย์ ก๋องต๊ะ นักเทคนิคการแพทย์ประจำภาควิชาปรสิตวิทยา คณะแพทยศาสตร์ มช.
