รูปร่างดีหุ่นสวยเป็นความฝันของผู้หญิงทุกคน นอกจากจะช่วยเสริมภาพลักษณ์ให้มั่นใจแล้ว น้ำหนักตัวที่ไม่มากเกินไป ยังช่วยลดความเสี่ยงของโรคติดต่อไม่เรื้อรังได้เป็นจำนวนมาก หลายท่านที่เคยพยายามลดน้ำหนักด้วยตนเอง จะพบกับปัญหาหลายประการที่ทำให้ไม่ประสบความสำเร็จตามที่ตั้งใจไว้ เช่น พยายามคุมอาหารแล้วแต่น้ำหนักไม่ลด น้ำหนักลดลงไประดับหนึ่งแล้วแต่ไม่ลดเพิ่มอีก หรือน้ำหนักกลับมาเพิ่มใหม่ (โยโย่ เอฟเฟ็กต์) ปัญหาเหล่านี้สามารถจัดการได้ด้วยการลดน้ำหนักอย่างถูกวิธี
การลดน้ำหนักยิ่งลดยิ่งยาก
กลไกการควบคุมน้ำหนักของร่ายกายเกิดจากสมดุลของพลังงานที่กินกับพลังงานที่เราใช้ ซึ่งพลังงานที่เราใช้ขึ้นอยู่กับอัตราการเผาผลาญของร่างกายและกิจกรรมในชีวิตประจำวัน เมื่อน้ำหนักลดลงร่างกายจะมีกลไกที่ทำให้การใช้พลังงานลดลงไปด้วย ดังนั้นจะสังเกตได้ว่าเมื่อน้ำหนักลดลงมาแล้ว การลดน้ำหนักจะยากขึ้นเรื่อย ๆ
การเผาผลาญลดลงได้อย่างไร
ในระหว่างที่น้ำหนักลดลง ร่างกายจะสูญเสียทั้งไขมันและกล้ามเนื้อไปพร้อม ๆ กัน กล้ามเนื้อเป็นเตาเผาผลาญพลังงานของร่ายกายในขณะพัก เมื่อมวลกล้ามเนื้อลดลงอัตราการเผาผลาญขณะพักก็จะลดลง นอกจากนี้สมองยังมีความสามารถพิเศษในการรักษาสมดุลพลังงานเพื่อให้น้ำหนักเรากลับมาเท่าเดิม โดยจะทำให้เรามีกิจกรรมทางกายลดลงไปด้วย
โยโย่เอฟเฟ็กต์คืออะไร
เมื่อน้ำหนักลดลง มวลกล้ามเนื้อลดลง อัตราการเผาผลาญลดลง น้ำหนักจะเริ่มคงที่หลังจากลดน้ำหนักได้ระยะเวลาหนึ่ง หลายคนจึงหมดกำลังใจ กลับไปรับประทานแบบปกติเป็นเหตุให้น้ำหนักกลับมาเพิ่มอย่างรวดเร็ว เกิดเป็นโยโย่เอฟเฟ็กต์ คือการที่น้ำหนักกลับมาเพิ่มขึ้นมากกว่าเดิมหลังจากการลดน้ำหนัก ซึ่งเกิดจากระบบเผาผลาญที่ทำงานลดลงไปจากเดิมนั่นเอง
ลดน้ำหนักอย่างไรไม่ให้โยโย่
การลดน้ำหนักให้ถูกวิธีสามารถป้องกันหรือลดโอกาสการเกิดโยโย่เอฟเฟ็กต์ได้ โดยเน้นการรักษาระบบเผาผลาญพลังงานให้ทำงานเป็นปกติ รับประทานโปรตีนให้เพียงพอ หมั่นเสริมสร้างกล้ามเนื้อโดยการออกกำลังกายแบบมีแรงต้านอย่างถูกวิธี เลือกสูตรอาหารที่สามารถปฏิบัติตามได้เป็นเวลานานและส่งผลดีต่อสุขภาพโดยรวม
ทำไมบางคนยิ่งลดยิ่งอ้วน
การลดน้ำหนัก ต้องใช้ทั้งความพยายามและกำลังใจที่เข้มแข็ง จึงทำให้ผู้ลดน้ำหนักหลายคนมีวงจรของโยโย่เอฟเฟ็กต์หลายรอบ ทุก ๆ รอบที่น้ำหนักกลับมามักจะเพิ่มขึ้นมากกว่าเดิมและลดได้ยากขึ้น เพราะระบบเผาผลาญหรือมวลกล้ามเนื้อที่สูญเสียไปนั้นสามารถสร้างขึ้นมาใหม่ได้ยากกว่าการพยายามรักษาไว้
ลดน้ำหนักอย่างไรจึงจะได้ผลดีที่สุด
การลดน้ำหนักอย่างถูกวิธี ช่วยรักษาระบบเผาผลาญ รักษามวลกล้ามเนื้อและป้องกันโยโย่เอฟเฟ็กต์ได้ ปริมาณโปรตีนและรูปแบบอาหารที่รับประทานอาจจะแตกต่างกันไปขึ้นกับสัดส่วนของร่างกาย โรคประจำตัวและวิถีชีวิตของแต่ละคน ดังนั้นจึงไม่มีสูตรตายตัวสำหรับการลดน้ำหนัก แต่ต้องเป็นรูปแบบเฉพาะบุคคลที่ผู้ลดน้ำหนักสามารถปฏิบัติตามได้ต่อเนื่องเป็นเวลานาน ให้สารอาหารที่มีประโยชน์ครบถ้วน ควบคู่ไปกับการออกกำลังกายเสมอ
ขอบคุณข้อมูลจาก นายแพทย์ ธนน คงเจริญสมบัติ (แพทย์ผู้ชำนาญการด้านอายุรศาสตร์ เฉพาะทางโภชนาการคลินิก)ศูนย์ลดน้ำหนัก ชั้น 4 โรงพยาบาลเวิลด์เมดิคอล (WMC)
