เมืองนิรมิตแห่งจิตตนคร อนิเมชันจากพระนิพนธ์ของสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก บอกเล่าเรื่องราวของนครแห่งหนึ่ง ซึ่งถูกบันทึกเรื่องราวไว้ในหนังสืออันศักดิ์สิทธิ์ นครแห่งนี้เป็นนครที่พรั่งพร้อมไปด้วยผู้คนและรูป เสียง กลิ่น รส มากมาย ตั้งแต่ตื่นจนหลับไป ภายในนครมีผู้ปกครองคือเจ้าเมืองจิตตนคร ซึ่งมีคู่หูคือสมุทัยผู้ฉ้อฉล และคู่บารมีผู้จงรัก คอยถ่วงดุลอำนาจระหว่างความชั่วและความดีอยู่ภายในจิตตนคร จนกระทั่งถึงวันที่ภูเขาชราและมรณะได้เคลื่อนตัวมาโอบล้อมนครพร้อมๆ กับที่กองทัพทั้งสองฝ่ายเปิดฉากโจมตีกัน ท้ายที่สุดเจ้าเมืองได้บำเพ็ญสมถะและวิปัสสนาจนกระทั่งหลุดพ้นจากอำนาจชั่วร้าย และพาประชาชนอพยพออกจากจิตตนครได้ในที่สุด
บทนำ จิตตนคร นครหลวงของโลก
เต้ยกับเตย เรียนรู้เรื่องราวของเมืองจิตตนคร โดยมีคุณปู่ เป็นผู้เล่าเรื่องให้เด็กๆ ฟัง เด็กๆ ได้ทำความรู้จักกับส่วนสำคัญต่างๆ ที่ประกอบขึ้นเป็นเมืองจิตตนคร จุดศูนย์กลางของเมืองคือเจ้าเมืองจิตตนคร และระบบสื่อสารชั้นนอก ชั้นใน โดยมีมโนเป็นหัวหน้าใหญ่คอยควบคุม รายงานข้อมูลให้เจ้าเมืองทราบอย่างรวดเร็วทันใจ
ตอนที่ 1 คู่บารมีกับสมุทัยผู้ฉ้อฉล
พบกับคู่บารมีความปรารถนาฝ่ายดีของเจ้าเมือง ผู้นำความสุขสงบร่มเย็นมาสู่จิตตนคร และฝ่ายตรงข้ามอย่างสมุทัยผู้ฉ้อฉล ผู้นำความรื่นเริงบันเทิงใจ สร้างบ้านเมืองให้สวยงาม เป็นที่พอใจของเจ้าเมืองและชาวจิตตนคร แต่เจ้าเมืองหารู้ไม่ว่าสมุทัยมีแผนการที่จะทำลายจิตตนคร ทำให้ชาวเมืองลุ่มหลงในอบายมุข และซ่องสุมกำลังเหล่าสมุนอย่าง โลโภ โทโส และโมโห เอาไว้ด้วย
ตอนที่ 2 ทุจริตสาม
เตยกับเต้ยได้เข้าไปผจญภัยในเมืองจิตตนคร เพราะคู่บารมีเตือนเจ้าเมืองว่าในเมืองเกิดสิ่งผิดปกติขึ้น เด็กๆ จึงติดตามท่านเจ้าเมืองและมโนไปสำรวจเมือง ระหว่างทางได้พบกับเด็กชาวบ้านคนหนึ่งกำลังถูกทุจริตสาม คือ กายทุจริต วจีทุจริต มโนทุจริตเข้าสิง ทำให้นิสัยเปลี่ยนไปจากดีเป็นร้าย สร้างความวุ่นวายให้ชาวเมืองจิตตนคร
ตอนที่ 3 ศีล ผู้รักษาใจให้เป็นปกติ
เมื่อทุจริตสามเข้าไปสิงใจเด็ก ศีลจึงต้องไปช่วยขับไล่ทุจริตสามออกมา เด็กก็กลับมามีจิตใจดีเป็นปกติดังเดิม และศีลก็สอนให้เด็กๆ ระวังรักษาใจให้ดี ไม่ให้ทำชั่วทั้งทางกาย วาจา และใจ
ตอนที่ 4 วินัย ผู้รักษาบ้านเมืองให้สงบสุข
เจ้าเมืองและเด็กๆ เดินทางไปที่ถนนผาสุก ที่ๆ มีแต่คนใจดี แต่เมื่อไปถึงกลับพบว่าทุกคนที่นั่นถูกอำนาจของโทโสและโมโหครอบงำ จนเกิดความวุ่นวายไปหมด วินัยจึงได้เข้ามาจัดการรักษาระเบียบบ้านเมืองให้สงบสุขและขับไล่โทโส โมโห ออกไปจากใจผู้คน
ตอนที่ 5 กลอุบายของโลโภ
ที่หมู่บ้านแห่งหนึ่ง มีขโมยออกปล้นข้าวของไปทั่ว เดือดร้อนกันไปหมด เพราะโลโภได้เข้ามาสิงใจ ทำให้คนดีๆกลายเป็นโจร เกิดความโลภอยากได้ของๆ คนอื่น โดยวางอุบายหลอกว่าถ้าทำชั่วแล้วไม่มีคนเห็นก็ไม่ผิด
ตอนที่ 6 หิริ โอตตัปปะ
เมื่อโลโภปรากฏตัวออกมา หิริ โอตตัปปะ ธรรมะฝ่ายดีจึงเข้ามาขับไล่โลโภออกไปจากใจชาวบ้าน ทำให้ไม่คิดอยากขโมยของๆ ใครอีก เด็กๆ จึงได้เรียนรู้โทษของความโลภ และรู้ว่าคนเราต้องมีความละอายและเกรงกลัวต่อบาป
ตอนที่ 7 แผนการยึดเมืองของสมุทัย
เจ้าเมืองเดินทางกลับเมืองเพื่อประเมินเหตุการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นในเมือง ขณะเดียวกันสมุทัยก็วางแผนยึดเมืองจิตตนคร โดยจัดกองทัพหัวมีดหัวไม้ทั้ง16 กองทัพกิเลสพันห้า ตัณหาร้อยแปด เพื่อครอบครองจิตตนครให้สาเร็จ
ตอนที่ 8 สันโดษ และปัญญา
หลังจากเจ้าเมืองและมโนกลับเข้าวัง เตยกับเต้ยก็ออกไปเที่ยวเล่นในเมือง แต่เต้ยถูกพวกหัวมีดหัวไม้เข้าสิงใจทำให้อาละวาดจนชาวบ้านเดือดร้อน สันโดษกับปัญญาจึงช่วยกันปราบจนเหล่าหัวมีดหัวไม้ทั้งหลายพ่ายแพ้ไปทางด้านคู่บารมีได้แนะนาให้เจ้าเมืองรู้จักแนวทางการบริหารจิตเพื่อให้ได้รู้ธรรมตามพระธรรมคาสั่งสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า
ตอนที่ 9 ตัณหาร้อยแปด
เตยกับเต้ยเดินเที่ยวเมืองจิตตนครพร้อมกับปัญญา ปัญญาสอนเด็กๆ ให้รู้วิธีการอบรมปัญญาให้เพิ่มพูน เพราะยิ่งมีปัญญามาก ก็ยิ่งป้องกันตัวเองจากพรรคพวกของสมุทัยได้ ในขณะเดียวกันสมุทัยก็ส่งกองกำลังตัณหา ร้อยแปด โจมตีที่ประตูเมืองชั้นนอก สิงใจผู้รักษาประตูเมืองทั้งห้า ทำให้ได้รับข้อมูลต่างๆ ผิดเพี้ยนไป
ตอนที่ 10 คู่บารมีจัดทัพรักษาจิตตนคร
คู่บารมีเดินทางไปเข้าเฝ้าพระพุทธองค์ เพื่อขอคำแนะนาถึงวิธีช่วยเจ้าเมืองให้พ้นจากภัยพิบัติที่กำลังเกิดขึ้นในจิตตนคร เมื่อได้รับคำแนะนำแล้ว คู่บารมีก็นำมาบอกแก่เจ้าเมืองจนเจ้าเมืองเห็นตามจริงว่าสาเหตุของความวุ่นวายมาจากสมุนของสมุทัยนั่นเอง จึงส่งศีล วินัย หิริ โอตตัปปะออกไปปราบปราม
ตอนที่ 11 สงครามใหญ่ในจิตตนคร
กองทัพธรรมฝ่ายดีจัดกำลังเข้าปราบกองทัพฝ่ายมารของสมุทัย โดยศีลกับวินัยไปปราบเหล่ากองทัพ กิเลสพันห้า และหัวมีดหัวไม้ที่เหลือ ส่วนหิริโอตตัปปะ ขับไล่ความชั่วร้ายออกจากใจคน พร้อมนำกองทัพไปขับไล่ ตัณหาร้อยแปดที่สิงใจผู้รักษาประตูเมืองทั้งห้าออกไป ทำให้กองทัพของสมุทัยแตกพ่ายไป
ตอนที่ 12 วันขึ้นปีใหม่ในจิตตนคร
เมื่อวันขึ้นปีใหม่มาถึง เจ้าเมือง คู่บารมี พร้อมกับศีล หิริโอตตัปปะได้กล่าวคำปราศรัยให้ชาวเมือง ช่วยกันทำความดี ละเว้นความชั่วเพื่อความสงบสุขของจิตตนคร ฝ่ายสมุทัยกับพรรคพวกเกรงว่าตนจะสิ้นอำนาจ ครองใจชาวจิตตนครจึงคิดกำจัดศีลและหิริโอตตัปปะออกไปให้พ้นทาง สมุทัยกับพรรคพวกเข้ายึดไตรทวารของจิตตนครและจับปัญญาไปขังไว้
ตอนที่ 13 ศีล และหิริโอตตัปปะกลับเข้ำรับหน้าที่
หลังจากจิตตนครถูกพวกของสมุทัยครอบงำ ไม่ช้าก็เกิดแต่เหตุเภทภัยร้ายๆ มากมาย ทาให้เจ้าเมือง มองเห็นความจริงตามที่คู่บารมีกล่าว และเรียกร้องให้ศีลและหิริโอตตัปปะกลับมาปฏิบัติหน้าที่ต่อไป คู่บารมี ขอให้นำอินทรียสังวรสติสัมปชัญญะ และสันโดษมาช่วยด้วย สมุทัยเห็นท่าไม่ดีจึงเตรียมส่งคู่อาสวะเข้าไปเป่าหูเจ้าเมืองเพิ่มอีกคน
ตอนที่ 14 พระมหาสัตว์ผจญมำร
คู่บารมีพาเตยกับเต้ยไปทำสิ่งดีงาม พร้อมกับเล่าเรื่องพระพุทธเจ้าให้ฟัง ตั้งแต่พระองค์ยังเป็นพระโพธิสัตว์บำเพ็ญพระบารมี 10 ประการ ในขณะที่ฝ่ายคู่อาสวะและสมุทัยก็พยายามชักชวนชาวเมืองให้หลง ไปตามแผนการของตนอย่างไม่ลดละ
ตอนที่ 15 จิตตนครสองศาสนา
เมื่อชาวจิตตนครเริ่มเลื่อมใสพระพุทธองค์มากขึ้น สมุทัยก็เกิดความร้อนใจ กลัวว่าชาวจิตตนครจะเป็นพุทธบริษัทไปจนหมดสมุทัยจึงสร้างศาสนาใหม่ขึ้นมาคือ มารศาสนาหรือสมุทัยศาสนา เพื่อหลอกคนให้บูชา
ตอนที่ 16 สวรรค์ชั้น 6
คู่บารมีเล่าเรื่องประวัติของสมุทัยว่าเป็นราชาฝ่ายหนึ่งในสวรรค์ชั้น 6 และเป็นผู้สร้างไตรภูมิโลก
ตอนที่ 17 เมืองแห่งการเปลี่ยนแปลงอำนำจ
เตยกับเต้ยเที่ยวชมเมืองทำให้เห็นถึงความเปลี่ยนแปลงในการสับเปลี่ยนการปกครอง เพราะทั้งสองฝ่าย พยายามแย่งชิงอานาจเพื่อปกครองเมือง เพราะเจ้าเมืองรวนเรทำให้อานาจฝ่ายคู่บารมีกับสมุทัยผลัดกันปกครองเมือง
ตอนที่ 18 คู่อาสวะ และอนุสัย
มโนเล่าเรื่องของคู่อาสวะ ผู้สร้างภาวะ 3 ในจิตตนคร และอนุสัย เพื่อนสนิทคู่อาสวะ
ตอนที่ 19 อัธยาศัย 10 ประการของคู่บำรมี
มโนเล่าเรื่องความดีของคู่บารมี 10 ประการ ทาให้เตยกับเต้ยเห็นความแตกต่างระหว่างฝ่ายดี คือ คู่บารมีและฝ่ายร้ายคือสมุทัยและคู่อาสวะ
ตอนที่ 20 นิวรณ์ 5
สมุทัยได้สร้าง นิวรณ์ 5 ขึ้นเพื่อล่อหลอกชาวเมืองให้ลุ่มหลงกันยิ่งขึ้น ประกอบด้วย กามฉันทะ พยาบาท ถีนมิทธะ อุทธัจจะกุกกุจจะ วิจิกิจฉา
ตอนที่ 21 จิตตภาวนา
คู่บารมีเห็นความวุ่นวายในเมืองมากขึ้นเนื่องจากพลังอานาจของสมุทัยที่มีเพิ่มขึ้น จึงเข้าเฝ้ากราบทูลพระบรมครูสัมมาสัมพุทธเจ้า พระบรมครูได้ตรัสแนะนำวิธีแก้ไขด้วย จิตตภาวนา
ตอนที่ 22 สองทัพใหญ่เตรียมกำลัง
คู่บารมีหาทางปราบปรามคู่อาสวะกับสมุทัยและพรรคพวกให้เด็ดขาด จึงบำเพ็ญบารมีให้กล้าแข็งขึ้น สะสมความดีขึ้นตามลำดับ ทำจิตตภาวนาและสร้างกองกำลังฝ่ายมรรค ทางฝั่งสมุทัยกับคู่อาสวะก็สะสมกำลังฝ่ายชั่ว จัดเป็นกองทัพสังโยชน์ขึ้น
ตอนที่ 23 อาการแปรปรวนในจิตตนคร
ขณะที่กองทัพใหญ่ของทั้งสองฝ่ายกำลังคุมเชิงกันอยู่ จิตตนครก็กาลังเจริญรุ่งเรืองอย่างมาก ผู้คนต่างรื่นเริงบันเทิงใจจนไม่สังเกตว่าจิตตนครกำลังมีภูเขามหึมาค่อยๆ กลิ้งเข้ามาหาทั้งสี่ทิศ ถนนเริ่มชำรุด โรงงานต่างๆ เริ่มมีปัญหา ระบบสื่อสารเชื่องช้าลง แม้แต่ตัวเจ้าเมืองเองก็ดูแก่ชราลง ทำให้เจ้าเมืองตกใจกับความเปลี่ยนแปลงนี้เป็นอย่างมาก
ตอนที่ 24 กองทัพสังโยชน์
สมุทัยแก้ปัญหาเรื่องความแก่ชราให้เจ้าเมือง และจัดแสดงแสนยานุภาพของกองทัพสังโยชน์ โดยให้สังโยชนบดีเป็นคนนำกองทัพใหญ่สังโยชน์ทั้ง10 เดินสวนสนามต่อหน้าเจ้าเมืองและประชาชนชาวเมืองจิตตนคร ซึ่งประชาชนต่างพอใจกันมาก และเรียกร้องอยากดูแสนยานุภาพของกองทัพมรรคด้วย
ตอนที่ 25 กองทัพมรรคใหญ่เตรียมแสดงกำลัง
เตย และเต้ย ชวนเพื่อนๆ มาดูการแสดงกำลังของกองทัพใหญ่มรรค ซึ่งทาให้ชาวจิตตนครได้เห็นกรรมและผลของกรรม พร้อมทั้งมีพระสุรเสียงแห่งองค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้ากล่าวให้ทุกคนละทิ้งความโลภโกรธหลงแล้วมาประกอบกรรมดีแทน
ตอนที่ 26 กองทัพมรรคแสดงกำลัง
เมื่อชาวจิตตนครได้ฟังพระสุรเสียงแห่งองค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า ก็เกิดความสงบขึ้นทั่วจิตตนคร บรรดาหัวโจกและสมุนทั้งหลายของสมุทัยที่ถูกส่งให้เข้าแทรกแซงอยู่ในหมู่ประชาชนก็ต้องถอยหลบออกไป ทาให้สมุทัยเสียใจมาก แต่คู่อาสวะยังไม่ยอมแพ้ บอกให้สมุทัยเข้มแข็งและสู้ต่อไป
ตอนที่ 27 ทูตด่วนเสนอพุทธสาส์น
ในขณะที่ภูเขาเริ่มเคลื่อนเข้าใกล้เมืองมากขึ้น สมุทัยพยายามทำให้เจ้าเมืองอยู่ในอำนาจของตน ปิดบังความจริงเรื่องจิตตนครใกล้จะถล่ม แต่เจ้าเมืองไม่หลงเชื่อ คู่บารมีมองเห็นว่าถึงโอกาสแล้วที่จะส่งทูตทั้งคู่คือ สมถะและวิปัสสนาเข้ามาสู่จิตตนคร ส่วนสมุทัยพร้อมรบจัดเตรียมกองทัพสังโยชน์ 10 เพื่อการรบครั้งสุดท้าย
ตอนที่ 28 กำรต่อสู้ของสองกองทัพใหญ่
กองทัพใหญ่สังโยชน์ทั้ง 10 กองทัพน้อยได้เข้าโจมตีกองทัพใหญ่มรรคทันทีตามคำสั่งของสมุทัยเพื่อจะยึดภูมิประเทศที่รวมถนนสี่แพร่งซึ่งเป็นที่ตั้งของวังเจ้าเมืองที่มีกองทัพใหญ่มรรคยึดตั้งอยู่แต่กองทัพใหญ่มรรคได้เตรียมพร้อมอยู่แล้วจึงต่อสู้ป้องกันเมืองไว้ได้ ในขณะนั้นเจ้าเมืองก็เกิดดวงตาเห็นธรรม
ตอนที่ 29 อวสานแห่งจิตตนคร
กองทัพมรรคแปดรวมพลังเผาผลาญกองทัพสังโยชน์สามไหม้ไปเป็นจุณ สมุทัยกับคู่อาสวะบาดเจ็บทั้งกายใจต้องหลบหนีออกไป ส่วนเจ้าเมืองได้บรรลุโสดาบัน ได้เห็นองค์พระบรมครูปรากฏกาย ก่อนจะต้องหนีออกไปจากจิตตนครที่กาลังพังทลายลง คู่บารมีบอกให้เต้ยกับเตยรีบออกไปจากจิตตนคร สุดท้ายเตยกับเต้ยก็ได้กลับมาที่บ้านคุณปู่อย่างปลอดภัย