'ความเหลื่อมล้ำทางการศึกษา' กับปัญหาที่ฝังลึกจากความไม่เท่าเทียม

KEY :

‘ความเหลื่อมล้ำทางการศึกษา’ ปัญหาสำคัญมาจาก ‘ความยากจน’ ปัญหาทางด้านเศรษฐกิจ แม้กระทั่งพื้นที่ห่างไกลทุรกันดาร การขาดแคลนบุคคลากรที่การศึกษา เป็นส่วนสำคัญที่เกิดความไม่เท่าเทียมทางการศึกษา
ในปีการศึกษา 2561 พบจำนวนเด็กด้อยโอกาส/เด็กพิการ จำนวนรวมนักเรียนด้อยโอกาสทั้งหมด 3,625,048 คน
78 ตำบล ที่ไม่มีโรงเรียน มีจำนวนนักเรียนที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ 4,580 คน และเป็นเด็กที่ไม่มีข้อมูลในระบบการศึกษาอีกกว่า 2,662 คน

ปัญหาด้านการศึกษาในบ้านเราฝังลึกมาทุกยุคทุกสมัย ในแต่ละปีมักจะมีเด็ก เยาวชน ต้องพลาดโอกาสทางการศึกษา ซึ่งปัญหาสำคัญมาจาก ‘ความยากจน’ ปัญหาทางด้านเศรษฐกิจที่ทำให้แต่ละครอบครัวมีภาระค่าใช้จ่ายที่แตกต่างกันออกไป หรือ แม้กระทั่งพื้นที่ห่างไกลทุรกันดาร การขาดแคลนบุคคลากรที่การศึกษา

ปัจจัยเหล่านี้นำไปสู่ ‘ความเหลื่อมล้ำทางการศึกษา’ ตัดโอกาสของเด็กหลาย ๆ คน ที่มีความฝันแต่มิอาจทำความฝันให้เป็นจริงได้ อันเนื่องมาจากปัญหาดังกล่าว

เราไม่อาจปฏิเสธได้เลยว่า ‘การศึกษา’ เป็นส่วนสำคัญในการพัฒนาประเทศ ซึ่งนอกจากจะสร้างโอกาสให้กับเด็กและเยาวชนแล้ว ยังเป็นตัวชี้วัดที่สำคัญในอนาคต จะเห็นได้ว่าในประเทศที่พัฒนาแล้ว มักจะลงทุนทางด้านการศึกษาอย่างจริงจัง เพื่อให้คนในประเทศได้รับการศึกษาที่ดีและมีคุณภาพ สร้างคน สร้างงาน และเป็นส่วนสำคัญในการขับเคลื่อนประเทศในภายภาคหน้า

ข้อมูลจำนวนนักเรียนทั้งหมดในประเทศไทย ปี 2564

จากข้อมูลระบบบสารสนเทศเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา (iSEE) โดยกองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา กสศ. ได้ทำการรวบรวมข้อมูลสถิติจำนวนนักเรียนทั้งหมดที่ศึกษาในประเทศไทย โดยข้อมูลในปี 2564 มีจำนวนนักเรียนทั้งสิ้น 7,315,617 คน แบ่งเป็นนักเรียนชาย 3,634,606 คน และ นักเรียนหญิง 3,681,011 คน

โดยแบ่งเป็นระดับชั้นการศึกษา ดังนี้

ระดับชั้นอนุบาล 1.02 ล้านคน
ระดับชั้นประถมศึกษา 3.36 ล้านคน
ระดับชั้นมัธยมต้น 1.85 ล้านคน
ระดับชั้นมัธยมปลาย 1.09 ล้านคน

ซึ่งจำนวนโรงเรียนทั้งหมดในประเทศมีทั้งสิ้น 31,477 โรงเรียน โดยจังหวัดที่มีจำนวนโรงเรียนมากที่สุด 3 จังหวัด อยู่ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ คือ 1. นครราชสีมา 1,436 แห่ง 2. อุบลราชธานี 1,183 แห่ง และ 3. ขอนแก่น 1,135 แห่ง

นอกจากนี้ยังพบว่ามีจำนวน 78 ตำบล ที่ไม่มีโรงเรียน มีจำนวนนักเรียนที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ 4,580 คน และเป็นเด็กที่ไม่มีข้อมูลในระบบการศึกษาอีกกว่า 2,662 คน

ทั้งนี้จากข้อมูลในปีการศึกษา 2561 พบจำนวนเด็กด้อยโอกาส/เด็กพิการ ไม่ว่าจะเป็นเด็กยากจน เด็กกำพร้า ชนกลุ่มน้อย และอื่น ๆ จำนวนรวมนักเรียนด้อยโอกาสทั้งหมด 3,625,048 คน

สภาพความพร้อมของโรงเรียน อีกหนึ่งปัจจัยความไม่เท่าเทียม

จากข้อมูลโรงเรียนที่มีไฟฟ้าใช้มี 29,998 แห่ง และ โรงเรียนที่ไม่มีไฟฟ้าใช้ 15 แห่ง โดยแบ่งเป็นในพื้นที่ จ.แม่ฮ่องสอน 9 แห่ง / กรุงเทพฯ 1 แห่ง / กาฬสินธุ์ 1 แห่ง / ตาก 1 แห่ง / มหาสารคาม 1 แห่ง / เชียงใหม่ 1 แห่ง / แลพเพชรบุรี 1 แห่ง

การใช้งานคอมพิวเตอร์ของแต่ละโรงเรียนนั้น ย่อมมีแหล่งที่มาของคอมพิวเตอร์ที่แตกต่างกัน เช่น คอมพิวเตอร์ตั้งโต๊ะ หรือ NOTEBOOK ที่มาจากงบประมาณหรือการบริจาคเข้ามายังโรงเรียน ซึ่งการใช้งานคอมพิวเตอร์ตั้งโต๊ะ หรือ NOTEBOOK เหล่านี้มีวัตถุประสงค์ที่แตกต่างกันออกไปไม่ว่าจะเป็นเพื่อการบริหารจัดการ หรือ เพื่อการเรียนการสอน

โดยจำนวนเครื่องคอมพิวเตอร์ทั้งหมดในโรงเรียน 426,055 เครื่อง จำแนกเป็น เครื่องคอมตั้งโต๊ะ จำนวน 356,564 เครื่อง และ NOTEBOOK จำนวน 69,491 เครื่อง

ในขณะที่ อินเตอร์เน็ต ซึ่งเป็นสิ่งอำนวยความสะดวกที่จำเป็นมากที่สุดอย่างหนึ่งในแต่ละโรงเรียน แต่ก็ยังมีบางโรงเรียนที่ไม่มีการเข้าถึงอินเตอร์เน็ต ซึ่งโรงเรียนที่ใช้งานอินเตอร์เน็ตนั้นจะถูกจำแนกออกตามประเภทของอินเตอร์เน็ต เช่น IPSTAR ADSL LEASEDLINE และอื่น ๆ โดยมีจำนวนโรงเรียน 255 แห่ง ที่ไม่มีอินเตอร์เน็ตใช้

***ข้อมูลโรงเรียน DMC ปีการศึกษา 2561

เด็กกว่า 8 แสนคนเสี่ยงหลุดจากระบบการศึกษา

จากข้อมูลปีการศึกษา 2562 โดยทาง กสศ. ระบุว่า มีเด็กถึง 8 แสนคนที่มาจากครอบครัวยากจนที่รายได้เฉลี่ยไม่ถึง 3,000 บาท/คน/เดือน ซึ่งเด็กกลุ่มนี้คือ “เด็กนักเรียนยากจนพิเศษ” ที่มีความเสี่ยงและต้องช่วยเหลือเป็นพิเศษ ซึ่งในจำนวนนี้อาจกำลังเสี่ยงหลุดจากระบบการศึกษาส่วนหนึ่งเพราะต้องดูแลคนในครอบครัวและหารายได้เลี้ยงครอบครัว

โดยมี 4 ปัญหาหลัก ๆ ที่ทำให้เด็ก 8 แสนคน ได้แก่ 1. ปัญหาภาระพึ่งพิงต้องดูแล พบ 262,496 คน หรือ 72 % ครัวเรือนที่มีปัญหา / 2.ปัญหาสภาพการอยู่อาศัย พบ 299,082 คน หรือ 82 % / 3.ปัญหาทรัพย์สินถือครอง อาทิ ที่ดินทำการเกษตร ยานพาหนะ ของใช้ในครัวเรือนสะท้อนทรัพย์สินของครัวเรือน พบ 361,153 หรือ 100 %

และ 4.ปัญหาการเข้าถึงสาธารณูปโภค โดยการเข้าไม่ถึงระบบสาธารณูปโภคขั้นพื้นฐานอาจส่งผลต่อค่าใช้จ่ายในการหาแหล่งสาธารณูปโภคทดแทนอื่น ๆ พบ 171,636 หรือ 47 % ครัวเรือนที่มีปัญหา

นอกจากนี้ยังพบว่า ในกลุ่มเด็กยากจน / เด็กยากจนพิเศษ รายได้เฉลี่ยของสมาชิกในครัวเรือน เฉลี่ยเพียงเดือนละ 1,298.69 บาท

***ข้อมูลปีการศึกษา 2562

มาตรการเพื่อลดความเหลื่อมล้ำด้านการศึกษา

ที่ประชุมคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 6 กันยายน 2565 รับทราบ “มาตรการเพื่อลดความเหลื่อมล้ำด้านการศึกษา” ตามที่คณะกรรมการดำเนินการปฏิรูปกฎหมายในระยะเร่งด่วนเสนอ พร้อมให้ส่วนราชการที่เกี่ยวข้องรับไปพิจารณาดำเนินการต่อไป โดยเป้าหมายสำคัญเพื่อลดความเหลื่อมล้ำทางการศึกษา ซึ่งสอดคล้องกับภารกิจของรัฐบาลที่ต้องจัดให้ประชาชนไทยได้รับการศึกษาอย่างมีคุณภาพ สนับสนุนการจัดการศึกษาที่ได้มาตรฐานสากล รวมทั้งต้องดำเนินการให้ผู้ขาดแคลนทุนทรัพย์ได้รับการสนับสนุนค่าใช้จ่ายในการศึกษา

สำหรับมาตรการช่วยเหลือเพื่อลดความเหลื่อมล้ำด้านการศึกษา แบ่งเป็น

1.มาตรการสนับสนุนอินเทอร์เน็ต ระยะเร่งด่วน ให้สำนักงาน กสทช. พิจารณาต่ออายุมาตรการสนับสนุนอินเทอร์เน็ตให้กับนักเรียนออกไปอีกเป็น 1ปี สำหรับระยะกลาง ให้สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) พิจารณาขอรับเงินสนับสนุนจากกองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา (กสศ.) และกองทุนวิจัยและพัฒนากิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์และกิจการโทรคมนาคมเพื่อประโยชน์สาธารณะ (กองทุน USO)

และในระยะยาว กระทรวงศึกษาร่วมกลุ่มหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เช่น กระทรวง ดีอีเอส ศึกษามาตรการสนับสนุนอินเทอร์เน็ตในระยะยาว เพื่อใช้ในการเรียนออนไลน์สำหรับนักเรียนทุกคนอย่างเท่าเทียม ทั้งนี้ มาตรการนี้ คาดว่าจะใช้วงเงินงบประมาณประมาณ 126 ล้านบาทต่อเดือนหรือ 1,512 ล้านบาทต่อปี

2.มาตรการสนับสนุนคอมพิวเตอร์ขนาดพกพาเพื่อการศึกษา ระยะเร่งด่วน สนับสนุนให้ภาคเอกชนเข้ามาช่วยสนับสนุนเครื่องมืออิเล็กทรอนิกส์ขนาดพกพาเพื่อใช้ในการเรียนออนไลน์สำหรับเด็กนักเรียนยากจนและยากจนพิเศษ โดยอาจมีการพิจารณาสิทธิประโยชน์ด้านอื่น ๆ ให้กับภาคเอกชน เพื่อสร้างแรงจูงใจ ระยะกลางให้ กสศ. เป็นหน่วยงานรับผิดชอบหลักในการสนับสนุนเครื่องมืออิเล็กทรอนิกส์ขนาดพกพา และให้ สพฐ. องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) และกองทุนพัฒนาดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม ร่วมสนับสนุนการดำเนินงานตามพื้นที่ที่แต่ละหน่วยงานรับผิดชอบ

รวมทั้ง กระทรวงมหาดไทย อาจพิจารณาออกระเบียบเพื่อกำหนดให้สามารถนำเงินสะสมมาใช้ในการดำเนินการเฉพาะกรณีดังกล่าวได้ ระยะยาว ศธ. พิจารณาแนวทางการขอรับการจัดสรรเงินงบประมาณแผ่นดินเพื่อเป็นหลักประกันในการจัดให้มีอุปกรณ์ให้แก่นักเรียนยากจนและยากจนพิเศษในการเรียนการสอนออนไลน์อย่างยั่งยืน

โดยควรให้สิทธิ์แก่นักเรียนทุกคนในระดับประถมศึกษาถึงระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย (ป.1 – ม.6) และเทียบเท่าที่มีฐานะยากจนและยากจนพิเศษที่เป็นการให้เงินอุดหนุนแก่นักเรียนโดยตรง อาจลักษณะ Voucher ผ่าน e-voucher ผ่านแอพพลิเคชันของรัฐเพื่อให้ผู้ปกครองและนักเรียนนำไปซื้อคอมพิวเตอร์ขนาดพกพาเพื่อการศึกษาได้โดยตรงตามความความต้องการของนักเรียนแต่ละคนในแต่ละดับชั้น ทั้งนี้ คาดว่าจะใช้วงเงินประมาณ 8,000 ถึง10,000 ล้านบาท สำหรับนักเรียนตั้งแต่ป.1 – ม.6 และเทียบเท่าที่มีฐานะยากจนและยากจนพิเศษประมาณ 1.6 ล้านคน ตามหลักเกณฑ์ กสศ.

มาตรการเพิ่มเติมสำหรับครู ศธ.

สำหรับมาตรการเพิ่มเติมสำหรับครู ศธ. สนับสนุนอุปกรณ์คอมพิวเตอร์ขนาดพกพาเพื่อการศึกษาให้กับครูผู้สอน เพื่อทำให้ครูผู้สอนเข้าถึงการเรียนการสอนได้อย่างทั่วถึงและเท่าเทียม โดยเฉพาะในต่างจังหวัดหรือโรงเรียนในชนบทที่มีความขาดแคนทั้งบุคลากรงบประมาณและการเข้าถึงเทคโนโลยี

มาตรการเพื่อลดความเหลื่อมล้ำด้านการศึกษา มุ่งกลุ่มเป้าหมาย คือ นักเรียนยากจนและยากจนพิเศษทั่วประเทศ 1.8 ล้านคน ตั้งแต่ชั้นก่อนประถมศึกษา – มัธยมศึกษาตอนต้น หรือปลายเทียบเท่า ตามที่คณะกรรมการฯ ได้ศึกษาข้อเท็จจริง (ปีการศึกษา 2564) ซึ่งมีเพียงร้อยละ 20 ที่มีคอมพิวเตอร์ใช้ในการเรียนและร้อยละ 61 มีอินเทอร์เน็ตที่บ้าน

สะท้อนให้เห็นว่านักเรียนจำนวนมากไม่มีความพร้อมด้านฐานะทางการเงิน ขาดแคนอุปกรณ์คอมพิวเตอร์ในการเรียนและมีอัตราการเข้าถึงอินเทอร์เน็ตที่บ้านต่ำมาก สามารถเข้าถึงอินเทอร์เน็ตและอุปกรณ์คอมพิวเตอร์ ช่วยลดความเหลื่อมล้ำด้านการศึกษา และป้องกันนักเรียนไทยหลุดออกจากระบบการศึกษาอีกด้วย

…

ข้อมูล :