เคยสังเกตไหมว่า ในระหว่างที่คุณกำลังขับรถยนต์เพลิน ๆ ในเส้นทางที่คุ้นเคย แต่ไปเจอรถติดกลางคันแบบไม่มีปี่ไม่มีขลุ่ยแม้ว่าทางข้างหน้าไม่มีสัญาณไฟแดง ไม่มีการซ่อมปรับปรุงถนน หรือวิ่งในช่วงช่วงชั่วโมงเร่งด่วนใด ๆ จนทำให้ความสุขของคุณต้องชะงัก
ซึ่งปรากฎการณ์ดังกล่าวคือ Phantom traffic jam (Stop waves, Ghost jams และ Traffic shocks) หรือปรากฎการณ์รถติดแบบลูกโซ่นั่นเอง
ปรากฎการณ์ Phantom traffic jam
คลิปประกอบจาก Massachusetts Institute of Technology (MIT)
ปรากฎการณ์ฺดังกล่าวเกิดขึ้นจากผู้ขับขี่คันหน้าเกิดจังหวะที่ต้องชะลอความเร็วกระทันหันและทำให้รถที่วิ่งตามมาต้องชะลอความเร็วกันเป็นลูกโซ่ ซึ่งในระหว่างนั้นรถคันหลังก็จะวิ่งช้าลง ช้าลง ช้าลงตามลำดับจนในที่สุดคันที่วิ่งตามหลังมาต้องจอดนิ่งสนิท และทำให้รถที่วิ่งตามมาต้องจอดอย่างเลี่ยงไม่ได้สิ่งนี้เรียกว่า “การรบกวนกระแสจราจร”
หากเหตุการณ์ดังกล่าวเกิดขึ้นบนถนนขนาดใหญ่ หรือทางด่วน ที่มีกระแสจราจรขนาดใหญ่ หากเกิด “การรบกวนกระแสจราจร” ขึ้นกระทันหัน ผลลัพธ์คือการเกิดรถติดเป็นลูกโซ่เกินควบคุม และส่งให้การจราจรติดขัดได้ในทันที
สาเหตุที่ทำให้เกิดปรากฎการณ์ Phantom traffic jam
สำหรับสาเหตุที่ทำให้เกิดการชะลอรถเป็นลูกโซ่จนทำให้รถติดสะสมนั้นเกิดจากการรบกวนกระแสจราจรอันเนื่องการรักษาระยะห่างรถที่ไม่สอดคล้องกันจากหลากหลายสาเหตุด้วยกัน ได้แก่
ช่องจราจรที่ถูกปิดไปบางส่วน โดยเฉพาะอย่างยิ่งการปิดช่องจราจรที่ไม่ถูกต้องตามกฎจราจร หรือฝ่าฝืนกฎ ซึ่งมีทั้งแบบฉาบฉวย เช่น มีรถแซงกระทันหัน หรือขับคร่อมเลน หรือมีคนข้ามถนนตัดหน้ารถ มีรถเสียกลางทาง เป็นต้น ไปจนถึงจงใจปิดช่องจราจรเป็นเวลานาน เช่น จอดรถข้างทางเพื่อช้อปปิ้งหรือรับประทานอาหาร รถโดยสารจอดรอลูกค้า กับปิดช่องจราจรเพื่อจัดวิ่งแข่งรถบนถนน
หรือบางครั้งช่องจราจรถูกรบกวนจากสิ่งกีดขวาง หรือหลุมบ่อ จนเป็นอุปสรรคต่อการใช้ความเร็ว เช่น มีเศษหิน เศษทราย เศษขยะ ไปจนถึงชิ้นส่วนรถขนาดใหญ่จากอุบัติเหตุที่ยังไม่มีใครเก็บออกไป
มียานพาหนะหลากหลายประเภทในเส้นเดียวกัน ด้วยรถแต่ละประเภท แต่ละขนาด จะทำความเร็วตามกฎหมายกำหนดไม่เท่ากัน หากเจอรถที่วิ่งมาช้า ๆ หรือรถขนาดใหญ่ ความระมัดระวังย่อมมีมากขึ้น ส่งผลทำให้การใช้ความเร็วทำได้ไม่เต็มที่ หรือทำให้รถคันอื่นฉวยโอกาสแซงจนทำให้ผู้ขับขี่เกิดการชะงักได้
สภาพเส้นทางจราจรที่ต้องเปลี่ยนความเร็วกระทันหัน เช่น ทางโค้งที่จำเป็นต้องใช้ความเร็วต่ำ เช่น โค้งหักศอก โค้งทางแคบ ทางโค้งเข้าเขตชุมชน ทางขึ้น-ลงเนินต่าง ๆ เขตชุมชนที่มีคนเดินพลุกพล่าน หรือเส้นทางที่มีจุดดึงดูดความสนใจจนดึงสมาธิของผู้ขับขี่ให้ขับรถช้าลงที่พบได้บ่อยสำหฟรับคนที่ไม่คุ้นเคยเส้นทาง เป็นต้น
สุดท้ายคือสภาพอากาศ และปรากฎการณ์ทางธรรมชาติที่ส่งผลต่อการใช้ความเร็วของรถ เช่น ฝนฟ้าคะนอง ลมปะทะที่แรงมาก ๆ หมอก ควัน ฝุ่น หรือแม้แต่น้ำท่วม ดินทรุด เป็นต้น
การลดความเสี่ยงไม่ให้เกิดปรากฎการณ์ Phantom traffic jam
คลิปประกอบจาก 『くるくら』 車と暮らしのニュースサイト
แม้ปรากฎการณ์ดังกล่าวจะเป็นสิ่งที่เลี่ยงไม่ได้ อันดับแรกคือการรักษากฎจราจรทุกเส้นทางอย่างเคร่งครัด เช่น การใช้ความเร็วรถที่กำหนดตามเครื่องหมายจำกัดความเร็วบนเส้นทางหรือช่องเลนต่าง ๆ ไปจนถึง จำกัดไม่ให้รถบางชนิดวิ่งบนเส้นทาง หรือช่วงเวลาที่กำหนด เช่น จำกัดระยะเวลาของการวิ่งบรบรรทุกในช่วงกลางคืน หรือจำกัดรถบางประเภทไม่ให้ขึ้นทางด่วน เพื่อลดความเสี่ยงต่อการเกิด Phantom traffic jam ไปจนถึงลดอุบัติเหตุได้
สำหรับตัวผู้ขับขี่นั้น วิธีลดความเสี่ยงจากการเกิด Phantom traffic jam ได้ดีที่สุดคือการขับรถระยะห่างคันหน้าให้มากกว่า 40 เมตรอย่างต่อเนื่อง อยากขับจี้ท้ายรถคันหน้าเกินไป ซึ่งนอกจากจะช่วยรักษาความเร็วในการขับขี่อย่างต่อเนื่องแล้ว หากถูกรถแซงขึ้นมาก็จะมีเวลาตัดสินใจชะลอความเร็วได้ดีกว่า และถึงแม้ถูกแซงก็ยังคงหมั่นรักษาระยะห่างไว้ให้ต่อเนื่องอยู่เสมอ
หากรถคุณมีเทคโนโลยี Adaptive Cruise Control (ACC) ก็จะช่วยให้คุณสามารถรักษาระยะห่างคันหน้าได้แบบเรียลไทม์ ซึ่งช่วยเพิ่มความสะดวกสบายและลดความเสี่ยง Phantom traffic jam ได้เป็นอย่างดี แต่ก็ควรระวังในการใช้งานในกรณีที่มีรถแซงตัดหน้า และไม่สามารถหยุดรถให้ความเร็วเหลือ 0 ได้
สภาพร่างกายของผู้ขับขี่ที่สมบูรณ์แข็งแรง สดใสไม่อ่อนเพลีย และสภาพของรถที่สมบูรณ์พร้อมต่อการขับขี่ด้วยความเร็วที่สม่ำเสมอ ก็เป็นอีกสิ่งที่ช่วยให้ลดการเกิดปรากฎการณ์ดังกล่าวได้
รวมถึงติดตามข่าวสารจราจร เพื่อติดตามความเคลื่อนไหวของสภาพเส้นทาง เช่น เส้นทางที่มีการสร้าง หรือซ่อมแซมถนนต่าง ๆ เส้นทางที่เกิดอุบัติเหตุ หรือสภาพอากาศต่าง ๆ ที่ส่งผลต่อการสูญเสียความเร็วของรถ เช่น พื้นที่ที่ฝนตก พื้นที่ที่น้ำท่วม เป็นต้น เพื่อวางแผนรับมือในการใช้ความเร็ว หรือเลี่ยงเส้นทางแต่เนิ่น ๆ
แม้ว่าปรากฎการณ์ Phantom traffic jam หรือรถติดแบบลูกโซ่โดยไม่มีสาเหตุนั้นก็มีข้อดีที่หลาย ๆ คนมองข้าม ก็คือการเพิ่มความปลอดภัยในระหว่างเดินทาง เพราะด้วยการที่คันด้านหน้าเห็นสภาพของถนนจนต้องชะลอความเร็ว ก็เป็นการสื่อสารถึงสิ่งที่เกิดขึ้นเพื่อให้รถคันอื่น ๆ ที่ตามหลังเพิ่มความระมัดระวัง
แต่สิ่งสำคัญที่สุดที่ช่วยให้การเดินทางของคุณเป็นไปอย่างราบรื่น ด้วยการรักษาระยะห่างคันหน้าให้มาก ใช้ความเร็วตามที่กฎหมายกำหนด ไม่ควรขับเร็วหรือช้าเกินไป ปรากฎการณ์รถติดหลอก ๆ ก็จะไม่กวนใจคุณ และยังลดความเสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุที่อาจทำให้คุณกลายเป็นตัวการที่ทำให้เกิดปรากฎการณ์นี้เช่นกัน
เครดิตข้อมูลและภาพประกอบจาก
